تاثیر جنگ بر قیمت طلا: تحلیل جهش قیمت‌ها در جنگ خاورمیانه
طلا، یکی از قدیمی‌ترین و قابل‌اعتماد ترین دارایی‌های امن در جهان، همواره در دوره‌های بحران سیاسی، جنگ و ناآرامی های ژئوپلیتیکی، در کانون توجه سرمایه گذاران قرار می‌گیرد. تأثیر جنگ بر قیمت طلا، چه در مقیاس جهانی و چه در بازار داخلی ایران، از موضوعات محوری در تحلیل های اقتصادی و مالی به شمار می‌رود. در شرایطی که تنش‌های نظامی باعث بی ثباتی در بازارهای مالی و افزایش ریسک های اقتصادی می‌شوند، تقاضا برای طلا به عنوان پناهگاهی امن افزایش می‌یابد و همین امر منجر به رشد قابل توجه قیمت آن در بازار می‌شود. در این مقاله، به بررسی تاثیر جنگ بر روی قیمت طلا، عوامل کلیدی موثر بر نرخ طلا در جنگ، و چشم انداز بازار طلا در شرایط کنونی می‌پردازیم.
چرا طلا در زمان جنگ جذاب می‌شود؟
طلا به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، از جمله نقدینگی بالا، ارزش جهانی، و مقاومت در برابر تورم، در زمان‌های بی ثباتی اقتصادی و سیاسی به پناهگاهی امن برای سرمایه گذاران تبدیل می‌شود. در زمان جنگ، عواملی مانند نا اطمینانی اقتصادی، افزایش تورم، و کاهش ارزش ارزهای ملی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران به سمت طلا هجوم ببرند. این افزایش تقاضا معمولاً به رشد قیمت طلا منجر می‌شود.
برای نمونه، آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ نه‌تنها معادلات امنیتی اروپا را به هم ریخت، بلکه شوک سنگینی به بازارهای مالی جهانی وارد کرد. در نخستین روزهای جنگ، فضای پرابهام حاکم بر روابط بین الملل باعث شد بسیاری از سرمایه‌گذاران جهانی، به ویژه مؤسسات بزرگ مالی، به سرعت دارایی های خود را از بازارهای پرریسک خارج کرده و به پناهگاه‌های سنتی امن همچون طلا پناه ببرند. این واکنش، تنها در یک روز باعث شد قیمت هر اونس طلا بیش از ۴ درصد افزایش یافته و از مرز ۱۹۵۰ دلار عبور کند.
عوامل تاثیرگذار بر قیمت طلا در زمان جنگ
- افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن
در زمان جنگ، سرمایه گذاران به دلیل ترس از بی‌ثباتی بازارهای مالی، دارایی‌های پرریسک مانند سهام و ارزهای دیجیتال را کنار می‌گذارند و به سمت طلا و دلار روی می‌آورند. این رفتار در جنگ های اخیر، از جمله تنش های خاورمیانه بین ایران و اسرائیل، به وضوح مشاهده شده است. در اواخر ژوئن ۲۰۲۵، قیمت هر اونس طلا در بازار جهانی به ۳,۲۵۰ دلار رسید که ناشی از افزایش تقاضا به دلیل تنش های ژئوپلیتیکی بود.
- افزایش قیمت نفت و تورم جهانی
جنگ‌ها معمولاً زنجیره‌های تامین انرژی را مختل می‌کنند و باعث نوسانات شدید قیمت نفت می‌شوند. پس از تنش‌های اخیر در خاورمیانه، قیمت نفت برنت ابتدا افزایش قابل توجهی داشت و به ۷۷.۲۳ دلار در هر بشکه رسید، اما طی روز های اخیر با ریزشی سنگین حدود ۱۲ درصد کاهش یافت و تا اوایل تیرماه به حدود ۶۶ دلار در هر بشکه رسیده است. این کاهش قیمت نفت میتواند تا حدی فشارهای تورمی جهانی را کاهش دهد، اما نوسانات و عدم قطعیت در بازار انرژی همچنان وجود دارد. با این حال، طلا همچنان به‌عنوان یک دارایی امن (Safe Haven) برای محافظت از سرمایه در برابر نوسانات اقتصادی و تورم باقی مانده است.
- نوسانات ارزی
در کشورهایی که تحت فشار تحریم‌های بین المللی یا درگیر تنش های نظامی هستند، مانند ایران، اقتصاد به شدت آسیب پذیر شده و ارزش پول ملی دستخوش نوسانات جدی می‌شود. کاهش مداوم ارزش ریال در سال های اخیر، در کنار بحران های ژئوپلیتیک منطقه‌ای، باعث شده مردم برای حفظ قدرت خرید خود به دارایی های امن تری مانند طلا پناه ببرند. طلا، برخلاف ارزهای دیجیتال یا سهام داخلی، دارایی ملموسی است که در برابر کاهش ارزش پول ملی مقاومت میکند و در نگاه بسیاری، نوعی بیمه مالی محسوب می‌شود. در میانه خرداد ۱۴۰۴، همزمان با شعله‌ور شدن یک جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل که با حملات متقابل موشکی و هوایی همراه بود، بازارهای مالی و ارزی ایران دچار شوک شدیدی شدند. التهاب فضای سیاسی و نگرانی عمومی از گسترش درگیری ها باعث شد تقاضا برای خرید ارز و طلا به‌طور ناگهانی افزایش پیدا کند. در نتیجه، نرخ دلار در بازار آزاد از مرز ۹۶,۵۰۰ تومان عبور کرد و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز تا ۷,۹۵۶,۰۰۰ تومان بالا رفت؛ رکوردی که بسیاری از فعالان بازار آن را بی سابقه توصیف کردند. اما با گذشت دو هفته از آغاز درگیری ها، در پی فشارهای بین المللی و وساطت برخی قدرت های منطقه ای، آتش‌بس موقت میان دو کشور برقرار شد. اعلام رسمی آتش‌بس و توقف حملات، باعث شد فضای روانی بازار به‌تدریج آرام شود. با کاهش سطح نااطمینانی، برخی از خریداران هیجانی از بازار خارج شدند و نرخ دلار مجدداً به زیر ۸۴,۰۰۰ تومان بازگشت. همین روند موجب کاهش نسبی قیمت طلا نیز شد؛ به‌طوری که قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار دوباره به محدوده کانال ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برگشت.
- رفتار روانی بازار
با اعلام آتش‌بس شکننده بین ایران و اسرائیل در ۴ تیر ۱۴۰۴ (۲۴ ژوئن ۲۰۲۵)، که با میانجی‌گری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، انجام شد، بازارهای جهانی و منطقه‌ای واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دادند. حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات نظامی و هسته‌ای ایران، نگرانی‌هایی درباره گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه و تهدید بسته شدن تنگه هرمز (مسیر عبور ۲۰ درصد نفت جهان) ایجاد کرد. این تنش‌ها سرمایه‌گذاران را به سمت خرید طلا به‌عنوان دارایی امن سوق داد. بااین‌حال، قیمت جهانی طلا با کاهش تقاضای امن پس از آتش‌بس، حدود ۲ درصد افت کرد و به ۳۳۱۹.۹۶ دلار به ازای هر اونس رسید. تا تاریخ ۷ تیر ۱۴۰۴ (۲۸ ژوئن ۲۰۲۵)، قیمت جهانی طلا با تداوم اخبار مثبت و آرامش نسبی در جهان، به ۳۲۵۵ دلار کاهش یافت. صحبت از توافقات احتمالی، هرچند غیرقابل‌پیش‌بینی، به کاهش بیشتر تقاضای احتیاطی منجر شد. بااین‌وجود، بازار طلا همچنان نوسان‌پذیر است و میتواند در واکنش به تحولات سیاسی و اقتصادی به هر سویی حرکت کند.
تاثیر جنگ بر قیمت طلا جهانی
جنگ‌ها و بحران‌های ژئوپلیتیکی معمولاً قیمت طلا در بازارهای جهانی را به سمت صعود سوق می‌دهند. در زیر به چند نمونه اخیر اشاره می‌کنیم:
- جنگ روسیه و اوکراین (۲۰۲۲): با آغاز درگیری‌ها، قیمت طلا در بازار جهانی طی یک ماه حدود ۱۵ درصد افزایش یافت.
- تنش‌های ایران و اسرائیل (۲۰۲۵): تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه باعث شد قیمت هر اونس طلا در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ به ۳,۴۳۳ دلار و در ۲۵ خرداد به ۳,۴۵۰ دلار برسد. با این حال، اعلام آتش‌بس توسط دونالد ترامپ در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ باعث کاهش ۰.۶ درصدی قیمت طلا به ۳,۳۵۶ دلار شد.
اهمیت جنگ در معادلات کلان اقتصادی
تحلیلگران برجسته بازارهای جهانی هشدار می‌دهند که در صورت تداوم بحران‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه در خاورمیانه و اروپای شرقی، و همزمان با گسترش الگوی درگیری‌های پراکنده به جنگ‌های نیابتی چندقطبی، قیمت طلا ممکن است در میان‌مدت به سطوح تاریخی بی‌سابقه‌ای مانند ۴,۰۰۰ دلار در هر اونس برسد. این سناریو به‌ویژه در صورتی محتمل است که ترکیب «نااطمینانی ژئوپلیتیکی»، «سیاست‌های انبساطی مالی» و «فرسایش اعتماد به دلار آمریکا» به‌طور همزمان به اوج خود برسند.
آنچه کمتر در تحلیل‌های عمومی مورد توجه قرار می‌گیرد، نقش تضعیف ساختاری دلار آمریکا در تحریک قیمت جهانی طلاست. با افزایش بدهی ملی ایالات متحده، تورم مزمن در اقتصادهای غربی، و تلاش‌های برخی کشورها برای حذف دلار از مبادلات بین‌المللی (de-dollarization)، چشم‌انداز دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی در حال تزلزل است. در چنین فضایی، طلا نه‌تنها به‌عنوان یک دارایی امن، بلکه به‌عنوان یک جانشین بالقوه ارز ذخیره بین‌المللی وارد معادلات کلان اقتصادی می‌شود. این اتفاق میتواند منجر به افزایش تاریخی تقاضای طلا از سوی بانک‌های مرکزی شرق آسیا، خاورمیانه و آمریکای لاتین شود.
از سوی دیگر، ادامه درگیری‌های منطقه‌ای مانند جنگ احتمالی گسترده‌تر میان ایران و اسرائیل، یا گسترش میدان درگیری روسیه و ناتو در شرق اروپا، میتواند زنجیره تأمین فلزات گران‌بها، از جمله طلای فیزیکی، را مختل کرده و بازارهای فیوچرز (آتی) را با نوسانات کم‌سابقه‌ای مواجه کند. به همین دلیل، تحلیلگران بلندمدت اکنون نه‌تنها سرمایه‌گذاران خرد، بلکه دولت‌ها و صندوق‌های ثروت ملی (SWFs) را نیز بازیگران مؤثر بر بازار آتی طلا می‌دانند.
در چنین شرایطی، تحلیل صرفاً تکنیکال دیگر پاسخگوی رفتار آینده‌ی طلا نخواهد بود؛ بلکه درک دقیق از تنش‌های سیاسی، الگوهای بانکداری مرکزی، بازی‌های ارزی بین‌المللی و استراتژی سرمایه‌گذاری در زمان جنگ، به مؤلفه‌های کلیدی برای پیش‌بینی قیمت طلا تبدیل شده‌اند.
تأثیر جنگ ۱۲ روزه بر بازارهای خاورمیانه
جنگ ایران و اسرائیل نه‌تنها قیمت طلا، بلکه کل اقتصاد منطقه را تحت تاثیر قرار داد:
- نفت و انرژی: قیمت نفت برنت با جهش بیش از ۷ درصد به ۷۵ دلار به ازای هر بشکه رسید، که این افزایش به دلیل نگرانی از اختلال در عرضه نفت از خاورمیانه بود.
- بازارهای سهام: بورس‌های منطقه‌ای، مانند شاخص معتبر EGX 30 مصر با افت ۷.۷ درصد و بورس تل‌آویو با کاهش ۲.۵ درصد، تحت فشار قرار گرفتند.
- هجوم به طلا: تقاضای طلا در کشورهای خاورمیانه، به‌ویژه ایران، امارات و عربستان، به دلیل نگرانی از بی‌ثباتی اقتصادی افزایش یافت.
اثر جنگ ایران و اسرائیل بر قیمت طلا داخلی در بازار ایران
بازار طلای ایران به دلیل وابستگی به قیمت جهانی طلا و نرخ ارز، به شدت تحت تاثیر جنگ‌ها و تنش‌های بین‌المللی قرار می‌گیرد. در شرایط کنونی، عوامل زیر بر قیمت طلا در ایران اثرگذار بوده‌اند:
- افزایش نرخ دلار: با تشدید تنش‌های ایران و اسرائیل، نرخ دلار در بازار آزاد ایران از ۸۲,۰۰۰ تومان به ۹۷,۰۰۰ تومان رسید، اما پس از اعلام آتش‌بس به حدود ۸۴,۰۰۰ تومان کاهش یافت.
- کاهش تقاضای داخلی به دلیل مذاکرات: با نزدیک شدن به احتمال آغاز مذاکرات مجدد ایران، آمریکا و اروپا، تقاضای احتیاطی در بازار طلا کاهش یافت و قیمت سکه تا کانال ۷۲ میلیون تومان عقب‌نشینی کرد.
- رکود در معاملات شمش طلا: در ۱۱۵مین حراج شمش طلا در بورس کالای ایران، تنها ۱۸ کیلوگرم شمش معامله شد که نشان‌دهنده احتیاط فعالان بازار در شرایط سیاسی حساس است.
چشم‌انداز بازار طلا در شرایط کنونی
با توجه به تحولات اخیر، بازار طلا در سطح جهانی و داخلی همچنان در فاز بی‌تصمیمی قرار دارد. تحلیلگران معتقدند که تا زمانی که تکلیف مذاکرات سیاسی و تنش‌های ژئوپلیتیکی مشخص نشود، قیمت طلا در بازه‌های محدودی نوسان خواهد کرد. در ایران، قیمت سکه امامی احتمالاً بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان باقی خواهد ماند، مگر اینکه اخبار مهمی مانند توافق یا تشدید درگیری‌ها منتشر شود.
در سطح جهانی، بانک‌هایی مانند UBS و گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت طلا در سال ۲۰۲۵ ممکن است به ۳,۵۰۰ دلار یا حتی ۳,۱۰۰ دلار برسد، به‌ویژه اگر تنش‌های خاورمیانه ادامه یابد یا نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا کاهش یابد.
مکانیزم‌های تاثیرگذاری جنگ بر قیمت طلا
تاثیرات مستقیم
۱. افزایش تقاضا: در زمان جنگ، سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌های امن هستند.
۲. کاهش عرضه: اختلال در زنجیره تامین و تولید طلا که میتواند باعث اختلال در سامانه های خرید و فروش طلا در کشور شود.
۳. تضعیف ارزهای ملی: جنگ معمولاً باعث تضعیف ارزهای کشورهای درگیر می‌شود که نشان دهنده ی اهمیت توان اقتصادی برای مقابله با تهدیدات است.
تاثیرات غیرمستقیم
۱. تورم: جنگ‌ها معمولاً باعث افزایش تورم می‌شوند و شوک اقتصادی شدیدی به بازارها وارد میکند.
۲. عدم ثبات بازارهای مالی: سقوط بازارهای سهام و پریسکی مثل کریپتو باعث فرار سرمایه به طلا می‌شود.
۳. تغییر سیاست‌های پولی: بانک‌های مرکزی ممکن است سیاست‌های انبساطی اتخاذ کنند و اقدام به افزایش نرخ بهره برای کنترل تورم داخلی کنند.
توصیه‌هایی برای سرمایه‌گذاران
- رصد اخبار سیاسی: با توجه به تاثیر مستقیم اخبار سیاسی بر قیمت طلا، سرمایه‌گذاران باید تحولات ژئوپلیتیکی و مذاکرات بین‌المللی را به دقت دنبال کنند بخصوص در زمانی که ابهام زیادی بر آینده وجود دارد.
- تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری: در شرایط بی‌ثباتی، بهتر است سرمایه‌گذاری تنها به طلا محدود نشود و دارایی‌های دیگر مانند نقره یا دلار نیز در نظر گرفته شوند.
- خرید در زمان اصلاح قیمت: با توجه به نوسانات اخیر، خرید طلا در زمان کاهش قیمت (مانند پس از اعلام آتش‌بس) میتواند فرصت مناسبی باشد.
- توجه به بازار داخلی: در ایران، طلای آب‌شده به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود؛ چراکه برخلاف مصنوعات طلا، فاقد اجرت ساخت و مالیات بوده و حاشیه سود بالاتری دارد. بازدهی طلای آب‌شده در بلندمدت، معمولاً از بسیاری از دیگر دارایی‌ها (assets) مانند سپرده بانکی، ارز و حتی برخی بازارهای موازی بیشتر بوده و همین ویژگی آن را به انتخاب اول بسیاری از سرمایه‌گذاران هوشمند در فضای پر نوسان اقتصادی ایران تبدیل کرده است.
چشم‌انداز نهایی: سایه ترس بر بازارها در جنگ ایران و اسرائیل
تأثیر جنگ ایران و اسرائیل بر قیمت طلا جهانی غیرقابل‌انکار است؛ این تنش‌ها با افزایش نااطمینانی‌های ژئوپلیتیکی و اختلال در زنجیره‌های تأمین، باعث جهش قابل توجه قیمت طلا در بازارهای جهانی شدند. در ایران، علاوه بر تاثیر مستقیم قیمت جهانی، نوسانات شدید نرخ ارز و انتظارات تورمی، قیمت طلا را به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهند. به ویژه طلای آب‌شده که به دلیل نبود اجرت ساخت و مالیات، یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری داخلی است و بازدهی بیشتری نسبت به بازارهای موازی مانند ارز، مسکن و رمز ارزها دارد. با فروکش نسبی تنش‌ها و اعلام آتش‌بس، قیمت‌ها به سطوح قبل بازگشته‌اند، اما سرمایه‌گذاران همچنان باید با رصد دقیق قیمت روز طلا و تحولات منطقه‌ای، استراتژی‌های خود را متناسب با شرایط متغیر بازار تنظیم کنند تا از فرصت‌های این بازار پر نوسان بهترین بهره را ببرند.